Jednym z wielu problemów jaki coraz częściej dotyka nie tylko dorosłych ale również i dzieci , to upośledzenie wchłaniania fruktozy. Wiąże się to z dolegliwościami z układu pokarmowego, takimi jak:
Często w związku z tym nietolerancja fruktozy mylona jest z zespołem jelita drażliwego!!!
A to wszystko przez zmianę naszych nawyków żywieniowych ..
Producenci coraz częściej w obawy przed opinią publiczną stosują zamiast „cukru” fruktozę, chwaląc się następnie, że ich produkt nie zawiera cukru. Syrop glukozowo- fruktozowy czy syrop kukurydziany są tańszymi odpowiednikami cukru, przez co chętnie są wykorzystywane przez producentów żywności i występują już chyba wszędzie- pewnie nawet w kiełbasie :) Poza tym my sami coraz częściej spożywamy fruktozę w postaci soków, przecierów, nektarów, napojów ( tych alkoholowych i bezalkoholowych) i oczywiście owoców :).
Według amerykańskiego Departamentu Rolnictwa (USDA) konsumpcja syropu kukurydzianego ( HFCS ) wzrosła o ponad 1000% w latach 1970-1990, a roczne spożycie fruktozy wzrosło z mniej niż tony (w 1966 roku) do 8,8 mln ton w 2003 r!!! Przy czym większość spożywanej fruktozy pochodzi z napojów bezalkoholowych! ( Przypominam, że w 2017 roku Amerykańska Akademia Pediatrii wydała nowe wytyczne, z których wynika, że do roku czasu dzieci nie powinny w ogóle spożywać soków! )
Inaczej sprawa wygląda np. w Finlandii, co pokazuje, że największy wpływ na spożycie fruktozy mają nawyki żywieniowe. Fińscy naukowcy przeanalizowali dietę nastolatków w wieku od 12 do 17 lat i stwierdzili, że przeciętne spożycie fruktozy wynosi 11-20 g dziennie, czyli około jedną czwartą mniej niż w USA. Dodatkowo większość fruktozy pochodzi z naturalnych źródeł, takich jak owoce i warzywa.
W przypadku stosowania fruktozy jako słodzika w napojach, spożycie fruktozy może łatwo przekroczyć próg przyswajalności ( u osób nadwrażliwych to około 25g ). W takiej sytuacji nawet całkiem zdrowa osoba, bez żadnych dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, może manifestować objawy nietolerancji.
W pożywieniu fruktoza występuje w trzech postaciach : jako cukier prosty, w formie dwucukru ( glukoza + fruktoza) oraz w postaci fruktanów.
Ludzie mają ograniczoną zdolność absorpcyjną ( wchłaniania) dla fruktozy, ponieważ proces jej absorbcji jest niezależny od energii .
Podczas gdy glukoza jest całkowicie wchłaniana przez mechanizm aktywnego transportu w jelicie cienkim, który jest ułatwiony przez transportery ( przenośniki) GLUT-2 i GLUT-5, fruktoza jest absorbowana głównie za pośrednictwem dyfuzji i GLUT-5 . Złe wchłanianie fruktozy powoduje wytworzenie siły osmotycznej, która zwiększa dopływ wody do światła przewodu pokarmowego , a następnie prowadzi do szybkiego przemieszczania treści jelita do okrężnicy, która następnie ulega fermentacji i prowadzi do wytworzenia gazów . Dodatkowo fruktoza i fruktany są jednocześnie substratem dla bakterii bytujących w naszym jelicie grubym, co prowadzi do nadprodukcji krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych oraz gazów, głównie wodoru, dwutlenku węgla, a u niektórych osób również metanu.
Obserwacje wskazują, że fruktoza i fruktany są bardzo szybko fermentowane przez bakterie jelitowe. Może to powodować już wcześniej wspomniane objawy takie jak: bóle brzucha, nadmierne wydalanie gazów i wzdęcia, szczególnie u pacjentów z nadwrażliwością trzewną .
Fruktoza może być również wchłaniana w mechanizmie zależnym od glukozy, tzn. zbliżone proporcje glukozy do fruktozy zwiększają wchłanianie fruktozy ( takie produkty to np. pomarańcza, jagody, truskawki, maliny). Podczas gdy fruktoza w nadmiarze do glukozy wchłania się w niewielkiej ilości. Takie produkty to np. soki- szczególnie sok jabłkowy, gruszkowy czy winogronowy, które mogą wywoływać wspomniane już objawy.
Ważne jest to, aby rozróżnić zaburzenie wchłaniania fruktozy od wrodzonej choroby metabolicznej jaką jest fruktozemia ( wrodzona nietolerancja fruktozy) - rozpoznaje się ją najczęściej już w wieku niemowlęcym, przy pierwszych próbach podania soku owocowego lub pierwszego przecieru warzywnego. Po spożyciu produktów zawierających fruktozę występują:
Jest zasadnicza równica pomiędzy tymi dwoma schorzeniami. Objawy kliniczne są dość podobne, ale na wrodzoną nietolerancję fruktozy wskazuje obecność fruktozy w moczu, w zaburzeniu wchłaniania fruktozy jest to obecność fruktozy, ale w stolcu.
Najczęstszym narzędziem do potwierdzenia diagnozy w przypadku Wrodzonej Nietolerancji jest test DNA w kierunku mutacji odpowiedzialnych za wystąpienie choroby. Nie zaleca się testów z obciążeniem fruktozą, które mogą być potencjalnie niebezpieczne dla pacjenta, ponieważ może on doprowadzić do ciężkiej hipoglikemii, która może zagrażać życiu.
W przypadku Zaburzenia wchłaniania fruktozy , o którym dziś rozprawiamy, rozpoznanie opiera się na:
W przypadku nietolerancji fruktozy warto również rozważyć przerost bakterii jelitowych, czyli SIBO. Niektóre badania wskazują, że nietolerancja fruktozy może mieć dwukierunkowy związek przyczynowo- skutkowy. Fruktoza dla bakterii jelitowych jest jak „fast food”, który szybko odżywia bakterie i daje im substrat do produkcji fruktanów. Wykazano, że dieta znacząco zmniejszyła przerost bakterii jelitowych ( co poprawiło znacząco stan i samopoczucie pacjentów), jak również leczenie antybiotykami ( przerostu SIBO) zmniejszyło objawy w przewodu pokarmowego, w tym nietolerancję fruktozy.
Jedynym sposobem na pozbycie się dolegliwości wynikających z zaburzenia transportu fruktozy jest ograniczenie spożycia produktów, które zawierają duża ilość fruktozy do dawki tolerowanej przez dziecko i stosowanie produktów spożywczych, których stosunek glukozy do fruktozy wynosi 1:1.
Tab.1 Sugerowana lista żywności o wysokiej i niskiej zawartości fruktozy, która może być pomocna podczas "fazy eliminacji" ( Dietary fructose intolerance, fructan intolerance and FODMAPs)
Amy Fedewa1 and Satish S. C. Rao )
*HFCS- syrop kukurydziany
Produkt |
Niska zawartość fruktozy |
Wysoka zawartość fruktozy |
Owoce |
Awokado, żurawina, limonka, melon kantalupa, ananas, truskawki, maliny, mandarynka, banany, morela |
Wszystkie owoce nie znajdują się na liście dozwolonych, w szczególności soki, suszone owoce (takie jak suszone śliwki, rodzynki lub daktyle) i owoce konserwowane w soku lub syropie. |
Warzywa |
Pędy bambusa, buraki, bok choy, marchew, seler, szczypiorek, zielona papryka, jarmuż, pasternak, pomidor śliwkowy, rzodkiewka, rabarbar, szpinak, słodkie ziemniaki, rzepa, białe ziemniaki, dynia. Dozwolone warzywa, które mogą powodować gazy: brukselka, kapusta, kalafior, sałata. |
Karczoch, szparagi, brokuły, sos chutney, pory, grzyby, okra, cebula, groch, papryka czerwona, szalotka, pasta pomidorowa, produkty z pomidorów (pomidory w puszkach, ketchup). |
Ziarna i zboża |
Mąka gryczana, płatki kukurydziane, mąka kukurydziana, tortille kukurydziane, pieczywo bezglutenowe, krakersy i makarony bez dodatku HFCS ( syrop kukurydziany), kasza gryczana, płatki owsiane, popcorn bez HFCS, komosa ryżowa, ryż, pieczywo żytnie bez dodatku HFCS |
Żywność z pszenicą jako głównym składnikiem (chleb pszenny, makaron, kuskus), ziarna z dodatkiem suszonych owoców, ziarna z dodatkiem HFCS. |
Wędliny |
Zwykłe, nieprzetworzone mięso dowolnego rodzaju |
Marynowane lub przetworzone mięsa zawierające ograniczone składniki. |
Nabiał |
Mleko, ser, jogurt, mleko sojowe, mleko ryżowe, mleko migdałowe bez dodatku HFCS. |
Dowolny produkt z HFCS. Uważaj szczególnie na jogurty i mleka smakowe |
Tab.2 .Lista żywności - stosunek fruktozy do glukozy ( Nutrionist V Database)
Produkt |
Glukoza |
Fruktoza |
Jabłko Gruszka Morela Wiśnia Mango Nektarynka Brzoskwinia Śliwka Grejpfrut Pomarańcza Cytryna Limonka Jeżyna Borówka Winogron Maliny Truskawka Melon Kantalupa Arbuz Awokado Banan Figi Kiwi Ananas
|
2.3 1.9 1.6 8.1 0.7 1.2 1.2 2.7 1.3 2.2 1.0 0.2 3.1 3.5 6.5 3.5 2.2 1.2 1.6 0.5 4.2 2.7 5.0 2.9 |
7.6 6.4 0.7 6.2 2.9 0 1.3 1.8 1.2 2.5 0.8 0.2 4.1 3.6 7.6 3.2 2.5 1.8 3.3 0.2 2.7 2.8 4.3 2.1 |
Jak widzisz najwięcej fruktozy zawierają owoce, zarówno te świeże jak i suszone, dżemy, soki owocowe, słodkie napoje, miód – dlatego należy je wyeliminować z diety. Również nie ryzykowałabym z produktami, które zawierają inne słodziki typu sorbitol czy ksylitol ( uwaga na gumy do żucia! ) ,które u pacjentów nie tolerujących fruktozę mogą nasilać dolegliwości.
Jako inną alternatywę cukru podręczniki polecają również czystą glukozę spożywczą, którą dodatkowo można dodawać do różnych produktów ( soki, dżemy), aby poprawić stosunek fruktozy : glukozy.
Również glikozydy stewiowe uznane są za bezpieczne w diecie o niskiej zawarości fruktozy.
Należy pamiętać, co podkreślałam już kilka razy, że fruktoza jest niestety często ukryta w produktach, w których nie spodziewalibyśmy się, dlatego podejmując leczenie dietetyczne należy ze szczególną uwagą czytać etykiety produktów i unikać wszystkiego co zawierałoby syrop glukozowo- fruktozowy, fruktozę i syrop kukurydziany ( uwaga na ketchup, serki, lody, pieczywo, musztardy, płatki śniadaniowe, galaretki… itp.)
Skutki spożywania zbyt dużej ilości fruktozy
Wątroba wykorzystuje fruktozę, aby wytworzyć kwasy tłuszczowe. Proces ten nazywa się lipogenezą. Niestety może prowadzić to do niealkoholowego stłuszczenia wątroby. Przed 1980 rokiem mało kto słyszał o takim schorzeniu, dziś w Stanach Zjednoczonych i innych dobrze rozwiniętych krajach ponad 30% dorosłych osób cierpi na niealkoholowe stłuszczenie wątroby oraz 70 do 90% osób otyłych cierpi na cukrzycę!
Pamiętajmy o tym, że niealkoholowe stłuszczenie wątroby prowadzi do jej marskości!
Rozkład fruktozy w wątrobie prowadzi również do :
Pamiętaj, że zmiany te nie są dobre również dla serca. Naukowcy zaczęli badać związek pomiędzy fruktozą, stłuszczeniem wątroby i chorobami sercowo- naczyniowymi.
Artykuł opublikowany w 2010 roku w „ The New England Journal od Medicine” wskazał, że osoby z niealkoholowym stłuszczeniem wątroby w większym stopniu narażone są na rozwój blaszki miażdżycowej w tętnicach, są bardziej podatni na choroby sercowo – naczyniowe i w związku z tym mają większe ryzyko zgonu z powodu chorób serca.
Raport z Framingham Heart Study powiązał niealkoholowe stłuszczenie wątroby z zespołem metabolicznym i chorobami sercowo- naczyniowymi . Inne badania powiązały również spożycie fruktozy z wysokim ciśnieniem krwi.
/Harvard Heart Letter Abundance of fructose not good for the liver, heart
Published: September, 2011/
/ Comsuming fructose- sweetened, not glucose- sweetened, beverages increases visceral adiposity and lipids and decreases insulin sensitivity in overweight/ obese humans/
Kimber L. Stanhope,1,2 Jean Marc Schwarz,3,4 Nancy L. Keim,5 Steven C. Griffen,6 Andrew A. /
*******************
Przewlekły ból brzucha jest częstym problemem, który obserwują pediatrzy. Większość tych bólów klasyfikowana jest jako ból czynnościowy i najczęstsza diagnoza to zespół jelita drażliwego ( IBS), migreny brzuszne czy po prostu niestrawności.
Niestety dzieci , które cierpią na te dolegliwości mają zdecydowanie obniżoną jakość życia i w porównaniu ze swoimi rówieśnikami dużo częściej są nieobecne w szkole.
Dlatego bardzo ważne jest, aby od najmłodszych lat dawać dziecku to co najlepsze, czytać etykiety kupowanych przez nas produktów i starać się mieć racjonalne podejście do jego żywienia.
To nie jest prawdą, że tylko dzieci które piją colę i objadają się żelkami są szczęśliwe.
Szczęście rodzi się w rodzinie, nie w żołądku i warto na co dzień kierować się tą zasadą i uszczęśliwiać nasze dzieci w taki sposób, aby im później to szczęście nie zaszkodziło.
Bibliografia
Hilary F. Jones, Ross N. Butler and Doug A. Brooks
Peter L. Beyer, MS
Pimentel M1, Constantino T, Kong Y, Bajwa M, Rezaei A, Park S.
Amy Fedewa1 and Satish S. C. Rao
Witamy Was. Tu Ania i Kasia, i to my tworzymy tę stronę. Pasjonuje nas medycyna żywieniowa, głównie żywienie dziecka w zdrowiu i chorobie. Kochamy dzieci i chcemy dla nich jak najlepiej i jak najzdrowiej. Stąd też dzielimy się z wami wiedzą zdobytą podczas studiów z zakresu dietetyki pediatrycznej. Interesuje nas tylko najnowsza i sprawdzona wiedza oparta na faktach. Staramy się być na bieżąco z postępem nauk medycznych, a nasze artykuły piszemy zgodnie z tzw. 'evidence-based medicine'. Skupiamy się na przekazywaniu rzetelnej wiedzy, zdrowych, rozsądnych dietach, zapobiegających alergiom, chorobom autoimmunizacyjnym, onkologicznym, czy tak powszechnym chorobom metabolicznym. Pomagamy rodzicom zrozumieć, jak poprzez prawidłowe odżywianie można zapewnić dzieciom zdrowe dorastanie, zwiększyć odporność, wpłynąć na prawidłowy rozwój intelektualny i fizyczny. Dziecko zasługuje na szczęśliwą przyszłość, którą przede wszystkim daje zdrowie, a MY chcemy wam w tym pomóc. Zostańcie z nam na dłużej. Zapraszamy również do naszej poradni online.